Με βάση τις αποφάσεις της  Εθνικής Επιτροπής για τα Ναρκωτικά, η ΑΑΕΚ τροχοδρόμησε την εγκατάσταση μηχανών αυτόματης παροχής κουτιών μείωσης της βλάβης, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας. O στόχος του έργου είναι η εύκολη πρόσβαση των χρηστών εξαρτησιογόνων ουσιών σε κουτιά μείωσης της βλάβης ώστε να μειωθούν οι κίνδυνοι που σχετίζονται με την ενέσιμη χρήση  ουσιών. Η χρήση των συγκεκριμένων εργαλείων μείωσης της βλάβης δύναται να μειώσει την εξάπλωση των λοιμωδών νοσημάτων και ειδικότερα του ιού της Ηπατίτιδας Γ (HCV) και του ιού HIV και άλλους κινδύνους υγείας που απορρέουν από την κοινή ή επαναλαμβανόμενη χρήση συριγγών και άλλων ενέσιμων εργαλείων. Το μέτρο αυτό αναμένεται να αυξήσει την πρόσβαση στις αποστειρωμένες βελόνες και σύριγγες, αφού θα είναι διαθέσιμες 24 ώρες το 24ωρο, 7 μέρες τη βδομάδα και θα παρέχουν και κάποιο βαθμό ανωνυμίας όσον αφορά την πρόσβαση στο υλικό.

Τα μηχανήματα τοποθετήθηκαν στις 5 επαρχίες:

• Επαρχία Λευκωσίας: έξω από το Κέντρο Άμεσης Πρόσβασης και Μείωσης της Βλάβης ΣΤΟΧΟΣ (κέντρο Λευκωσίας)
• Επαρχία Λεμεσού: Παλιό Νοσοκομείο Λεμεσού (πλησίον του προγράμματος ΣΩΣΙΒΙΟ)
• Επαρχία Λάρνακας: παλιό Νοσοκομείο Λάρνακας (πλησίον Υγειονομικού)
• Επαρχία Αμμοχώστου: Κέντρο Υγείας Αμμοχώστου (στην είσοδο)
• Επαρχία Πάφου: Εξωτερικός χώρος στο Γενικό Νοσοκομείο Πάφου (πλησίον Τμήματος Πρώτων Βοηθειών).

Το μηχάνημα στην πρώτη πιλοτική του φάση περιλαμβάνει: αποστειρωμένες σύριγγες/ βελόνες, μαντηλάκια εμποτισμένα με αλκοόλ, προφυλακτικά και έντυπο με συμβουλές μείωσης της βλάβης. Λειτουργεί μόνο με τη χρήση ειδικού κέρματος (token), το οποίο οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να προμηθεύονται δωρεάν από τα εξής σημεία:

• Πρόγραμμα υποκατάστασης «ΓΕΦΥΡΑ», Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Νοσοκομείο Αθαλάσσας, τηλ.: 22402194/ 22402130)
• Πρόγραμμα Υποκατάστασης «ΣΩΣΙΒΙΟ», Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Παλαιό Νοσοκομείο Λεμεσού, τηλ.:  25305111 Γρ. Νοσ. / Γρ. Ψυχ. Στήριξ. 25305077)
• Μονάδα Υποκαταστάτων «ΔΙΑΒΑΣΗ» Λάρνακας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Παλαιό Νοσοκομείο Λάρνακας, τηλ.: 24828795)
• Μονάδα Υποκαταστάτων «ΣΤΡΟΦΗ» Πάφου,  Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Γενικό Νοσοκομείο Πάφου, τηλ.: 26803144/ 26803174)
• Μονάδα Υποκαταστάτων «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ» Αμμοχώστου Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Κέντρο Υγείας Αμμοχώστου, τηλ.: 23815078/ 23815089)
• Kέντρο Άμεσης Πρόσβασης και Μείωσης της Βλάβης «ΣΤΟΧΟΣ»- Παγκύπριος Αντιναρκωτικός Σύνδεσμος και Νοσηλευτικές Υπηρεσίες Υπουργείου Υγείας (Mαρίας Συγκλητικής 1, 1011 Λευκωσία, τηλ.: 22460077)
• Κλινική Βερεσιέ (Λεωφ. Μεσαορίας 5, Πύλα 7081, τηλ.: 70000659, 24645333)
• Πρόγραμμα Ψυχολογικής Απεξάρτησης «Κίμωνας», «ΚΕΝΤΡΑ ΠΡΟΛΗΨΗΣ ΜΕΣΟΓΕΙΟΣ» (Λεωφ. Μεσαορίας 5, Πύλα 7081, τηλ.: 24645333)
• Aνοικτή θεραπευτική κοινότητα εξαρτημένων ατόμων «Η ΤΟΛΜΗ» Πάφος (Aκίνητα Μητρόπολης Αγ. Ανάργυροι, Διαμέρισμα 3, Λεωφ. Αγαπήνωρος, 8049 Πάφος, τηλ: 26941919)
• Σταθμός Πρόληψης και Συμβουλευτικής «ΙΘΑΚΗ» (Ελευθερίας 4, Πέρα χωρίο Νήσου, 2571 Λευκωσία, τηλ.: 22524826)
• Συμβουλευτικός Σταθμός «ΑΧΙΛΛΕΑΣ» (Aρχιεπισκόπου Μακαρίου Γ αρ. 18, Thea Complex , Αυγόρου 5510, τηλ.: 23923232)
• Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου, (Ιωσήφ Χατζηιωσήφ 35 και Ανδρέα Αβρααμίδη, 1^ος όροφος, 2028, Στρόβολος, Λευκωσία, τηλ: 22442966).

Σημειώνεται ότι ο κάθε ενδιαφερόμενος έχει το δικό του κέρμα, το οποίο, μετά την τοποθέτηση στη μηχανή και την προμήθεια του υλικού, βγαίνει ξανά έξω για να μπορεί να το χρησιμοποιήσει την επόμενη φορά. Συνεπώς, οι ενδιαφερόμενοι δεν χρειάζεται να επισκέπτονται συνεχώς τους χώρους διάθεσης των κερμάτων. Επίσης, κάθε μηχανή διαθέτει ενσωματωμένο (στο πλάι) κάδο απόρριψης χρησιμοποιημένων συριγγών.

Η συγκεκριμένη δράση αποτελεί ένα προληπτικό μέτρο με στόχο την αποτροπή μιας πιθανής επιδημικής έξαρσης των λοιμωδών νοσημάτων, φαινόμενο που έχει παρατηρηθεί σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, με αποτέλεσμα την απώλεια ανθρώπινων ζωών, αλλά και την αποφυγή την εκ των υστέρων λήψη μέτρων, λιγότερο αποτελεσματικών και ενδεχομένως περισσότερο δαπανηρών.

Η Μείωση της βλάβης περιλαμβάνει συντονισμένες παρεμβάσεις που στοχεύουν στην ελαχιστοποίηση των βλαβερών συνεπειών όπως οι μολυσματικές ασθένειες και οι θάνατοι, στην μείωση των θανάτων και στην προστασία της δημόσιας υγείας από επιπτώσεις που επιφέρει η χρήση ουσιών εξάρτησης,. Οι παρεμβάσεις μείωσης της βλάβης δεν έχουν ως απόλυτο στόχο, απαραίτητα τη διακοπή της χρήσης.

Η μείωση της βλάβης και η πρόληψη των βλαβερών συνεπειών που επιφέρει η χρήση ουσιών εξάρτησης αποτελεί σημαντικό στόχο της δημόσιας υγείας και εντάσσεται στους στόχους της Εθνικής Στρατηγικής για αντιμετώπιση της εξάρτησης από παράνομες ουσίες και την επιβλαβή χρήση του αλκοόλ 2013-2020.

Οι κινητές μονάδες μείωσης της βλάβης εφαρμόζονται σε πολλές χώρες σε διεθνές επίπεδο. Πέραν από ανταλλαγή συριγγών, παρέχουν και άλλες υπηρεσίες υγείας, μείωσης της βλάβης αλλά και κοινωνικής στήριξης. Προσαρμόζονται σε αλλαγές στην τοποθεσία αλλά και στον τύπο χρήσης ουσιών παρέχοντας ένα επίπεδο ανωνυμίας και εύκολης πρόσβασης. Επίσης, προσελκύουν άτομα που κάνουν προβληματική χρήση και υιοθετούν συμπεριφορές υψηλού κινδύνου αλλά και άτομα από διάφορα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, τα οποία συνήθως δεν προσεγγίζονται από άλλα μοντέλα υπηρεσιών. Κάνουν παραπομπή σε διάφορες υπηρεσίες και παρέχουν εξειδικευμένες παρεμβάσεις όπως πρωτογενής φροντίδα, θεραπεία για τον ιό του HIV κτλ. Πολύ σημαντικό θεωρείται και το γεγονός ότι δύναται να μειώσουν τη βλάβη που συνδέεται με την ενέσιμη χρήση (Riley, Safaeian, Strathdee, Marx, Huettner, Beilenson & Vlaho, 2000).

Εντός Ιουλίου 2020 ξεκίνησε τη λειτουργία της η πρώτη Κινητή Μονάδα Μείωσης της Βλάβης στην Κύπρο, για άτομα που αντιμετωπίζουν προβλήματα ουσιοεξάρτησης, ένα πρόγραμμα ιδιαίτερα πρωτοποριακό για τα δεδομένα της Κύπρου αλλά και της Ευρώπης.

Η Κινητή Μονάδα Μείωσης της Βλάβης “Care Zone” στοχεύει στη διασφάλιση εύκολης πρόσβασης στην πληροφόρηση για ασφαλή χρήση και άλλα θέματα υγείας, στην παροχή και ανταλλαγή συριγγών όπου χρειάζεται, στη διασφάλιση της ενημέρωσης των ατόμων για τις παρεχόμενες Υπηρεσίες και την κινητοποίησή τους για την αξιοποίηση των Υπηρεσιών, στη διενέργεια ειδικών διαγνωστικών τεστ στις μολυσματικές ασθένειες (HIV, HCV, HBV) καθώς και στην παροχή ειδών προσωπικής υγιεινής και προφυλακτικών.

Η Κινητή Μονάδα θα καλύπτει περιοχές σε Παγκύπριο επίπεδο που δεν είναι εύκολα προσβάσιμες καθώς και χώρους συνεύρεσης της νεολαίας όπως φεστιβάλ μουσικής, χώρους νυκτερινής διασκέδασης κλπ με στόχο την ενημέρωση των νέων, την παραπομπή τους σε δομές θεραπείας, την παραχώρηση συριγγών και προφυλακτικών και συμβουλές για ασφαλή χρήση. Η Κινητή Μονάδα θα στοχεύει στη μείωση των κινδύνων που σχετίζονται με την κατάχρηση ουσιών, τόσο σε επίπεδο ατόμου, όσο και σε επίπεδο προστασίας της δημόσιας υγείας. Τα μέτρα αυτά αποσκοπούν στη μείωση των κοινωνικο- οικονομικών επιπτώσεων και των επιπτώσεων στην υγεία του ατόμου ευρύτερα, η ενίσχυση της δημόσιας υγείας καθώς και η κοινωνική ευαισθητοποίηση της ευρύτερης κοινωνίας στο θέμα των εξαρτήσεων.

 Η κινητή μονάδα χρηματοδοτείται εξολοκλήρου από την Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου και θα διαχειρίζεται το πρόγραμμα Άμεσης πρόσβασης και Μείωσης της Βλάβης «ΣΤΟΧΟΣ», ένα συνεταιριστικό πρόγραμμα μεταξύ του Παγκύπριου Αντιναρκωτικού Σύνδεσμου και των Νοσηλευτικών Υπηρεσιών του Υπουργείου Υγείας.

Με βάση το Δείκτη Επικράτησης Μολυσματικών Ασθενειών του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (Τμήμα Παρακολούθησης/ΕΚΤΕΠΝ) για το 2018, το 48,8% των ενδοφλέβιων χρηστών που εξετάσθηκε, διαγνώσθηκε θετικό στην Ηπατίτιδα Γ. Εντούτοις, είναι σημαντικό να ληφθεί υπόψη πως ο αριθμός των ενδοφλέβιων χρηστών που υποβάλλονται σε αιματολογικές εξετάσεις είναι πολύ μικρός (129 από τους 372 ενδοφλέβιους χρήστες).

Συνεπώς, η ΑΑΕΚ έχει προχωρήσει, σε συνεργασία με το Υπουργείο Υγείας, στην αγορά ειδικών διαγνωστικών τεστ (rapid tests) για HIV, Ηπατίτιδα Β και Ηπατίτιδα Γ και στην εκπαίδευση του προσωπικού των θεραπευτικών δομών ούτως ώστε να γίνεται μία προκαταρκτική εξέταση σε χρήστες εξαρτησιογόνων ουσιών που προσεγγίζουν τα θεραπευτικά προγράμματα (κατόπιν συγκατάθεσης τους πάντοτε).

Στόχος της εν λόγω δράσης είναι η:

• Αύξηση της προσβασιμότητας στις εξετάσεις για μολυσματικές ασθένειες
• Αύξηση της προσβασιμότητας των ατόμων που έχουν διαγνωστεί με Ηπατίτιδα Β- Γ ή/και HIV στην κατάλληλη θεραπεία
• Ενθάρρυνση για εμβολιασμό για Ηπατίτιδα Α και Β
• Αύξηση της προσβασιμότητας σε συμβουλευτική και ενημέρωση σχετικά με την πρόληψη των μολυσματικών ασθενειών
• Βελτίωση της επιδημιολογικής επιτήρησης των μολυσματικών ασθενειών ανάμεσα στο συγκεκριμένο πληθυσμό.
• Βελτίωση της γενικότερης υγείας του ατόμου και διασφάλιση της δημόσιας υγείας

Στην Κύπρο, η Αρχή Αντιμετώπισης Εξαρτήσεων Κύπρου συντονίζει μια ολοκληρωμένη παρέμβαση για την παροχή ναλοξόνης (σε μορφή ρινικού σπρέι) σε χρήστες οπιοειδών που συμμετέχουν στα προγράμματα υποκαταστάσης και μείωσης της βλάβης. Η παρέμβαση προϋποθέτει την εκπαίδευση των χρηστών σε θέματα όπως η αναγνώριση των παραγόντων κινδύνου που οδηγούν στην υπερβολική χρήση, η αναγνώριση της υπερβολικής χρήσης, οι σωστοί τρόποι αντιμετώπισης της υπερβολικής χρήσης, οι μέθοδοι χορήγησης ναλοξόνης, η χρονική περίοδος διάρκειας της αποτελεσματικότητας της ναλοξόνης και οι βασικές τεχνικές πρώτων βοηθειών.

Τα προγράμματα μείωσης της βλάβης που συμμετέχουν στη δράση είναι τα εξής:

• Πρόγραμμα υποκατάστασης «ΓΕΦΥΡΑ», Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Νοσοκομείο Αθαλάσσας, τηλ.: 22402194 / 22402130)
• Πρόγραμμα Υποκατάστασης «ΣΩΣΙΒΙΟ», Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Παλαιό Νοσοκομείο Λεμεσού, τηλ.:  25305111 Γρ. Νοσ. / Γρ. Ψυχ. Στήριξ. 25305077)
• Μονάδα Υποκαταστάτων «ΔΙΑΒΑΣΗ» Λάρνακας, Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Παλαιό Νοσοκομείο Λάρνακας, τηλ.: 
  24828795)
• Μονάδα Υποκαταστάτων «ΣΤΡΟΦΗ» Πάφου,  Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Γενικό Νοσοκομείο Πάφου, τηλ.: 26803144/ 26803174)
• Μονάδα Υποκαταστάτων «ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ» Αμμοχώστου Υπηρεσίες Ψυχικής Υγείας Υπουργείου Υγείας (Κέντρο Υγείας Αμμοχώστου, τηλ.: 23815078/ 23815089)
• Kέντρο Άμεσης Πρόσβασης και Μείωσης της Βλάβης «ΣΤΟΧΟΣ»- Παγκύπριος Αντιναρκωτικός Σύνδεσμος και Νοσηλευτικές Υπηρεσίες Υπουργείου Υγείας (Mαρίας Συγκλητικής 1, 1011 Λευκωσία, τηλ.: 22460077)

Η ΑΑΕΚ έχει εκπονήσει επίσης κατευθυντήριες γραμμές για εφαρμογή της δράσης καθώς και φυλλάδιο με οδηγίες χορήγησης της ναλοξόνης.

Στόχος της ΑΑΕΚ είναι στο επόμενο στάδιο να προωθηθεί η εκπαίδευση των μελών της οικογένειας των χρηστών στη χορήγηση ναλοξόνης.